ၽူးမိူင်း
ၶႃႈႁဝ်းၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈသိုဝ်ႇ လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 2004 တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၵူၼ်း ၼုမ်ႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး SSSNY ဝဵင်းၵဵင်မႆႇ၊ ၽူႈပၼ်ပၢင်သွၼ်တႄႉ ပဵၼ်လုင်းသႅင်ၸိုၼ်ႈ (သၶႁ)၊ လုင်းသၶႁ သွၼ်ပၼ်လွင်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇဢၼ်တွင်းလႆႈလီတႄႉ 5Ws 1H (Who, What, When, Where, Why and How?) ၶၢဝ်ႇၼိုင်ႈႁူဝ်ၼႆႉတေလႆႈမီး (ပ 6 တူဝ်) မိူၼ်ၼင်ႇ ပဵၼ်ၽႂ်၊ ပဵၼ်သင်၊ ပဵၼ်မိူဝ်ႈလႂ်၊ ပဵၼ်တီႈလႂ်၊ ပဵၼ်ၵွပ်ႈသင် လႆႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၼႆယဝ်ႉ။
ၼႂ်းပီ 2005 သမ်ႉဝၢႆးသေယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ် J-School (Journalism School) လႆႈၶဝ်ႈၽိုၵ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၸုမ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမွၵ်ႈသၢမ်လိူၼ် မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉလႆႈၽိုၵ်းလႆႈႁဵတ်း လႆႈႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လွင်ႈ တႅမ်ႈၶၢဝ်ႇ တီႈဢႃးၸၢၼ် ၶိုၼ်းသႂ် လႄႈ လုင်းသၶႁ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇငဝ်းလၢႆး ၸဵမ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ဝႃႈၼမ်ႉ ၵတ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢမ်ႇပဵင်းပေႃးလႄႈ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ သိုပ်ႇႁဵၼ်းတီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼွၵ်ႈမိူင်း လႄႈ ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇ ၵၢၼ်ၸွမ်းၸုမ်း NGO/INGO။
မိူဝ်ႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼွၵ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဵမ် B.A တေႃႇပေႃးယဝ်ႉ M.A. ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈတင်းၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ (scholarship) လႄႈ တိုၼ်းဝႆႉၵတိသိတ်ႉၸႃႇဝႃႈ ၽူႈတႅမ်ႈ လိၵ်ႈ ထုၵ်ႇၼီႈတႆး။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈဝႃႈလူဝ်ႇတႅၼ်းၼီႈတႆးၼႆၸိုင် ၸဝ်ႈငိုၼ်းတိုၼ်းဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ် မီးလွင်ႈမုင်ႈမွင်းတီႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း ပေႃးႁဵၼ်းယဝ်ႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်းၶိုၼ်းမိူင်း မိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢၼ်လႆႈႁပ်ႉလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်လွင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၼႃႇ လႄႈ လႆႈႁပ်ႉ ယွၼ်ႉဝႃႈပဵၼ်တႆးၼိုင်ႈၵေႃႉလႆႈႁပ်ႉၵူၺ်း၊ ဢၼ်ၸဝ်ႈငိုၼ်းၶဝ်ပၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်တူၺ်းတီႈလွင်ႈ ၽဵင်ႇပဵင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း၊ ယၢင်း လႄႈ တႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ။
မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးလႄႈ တိုဝ်ႉတၢင်းပၼ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းၶႂ်ႈပွၵ်ႈမႃးမိူင်းတႆး မႃးႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇတႆး “ၼင်ႇၼူၵ်ႉ ၸွၵ်ႇပေႉလႅမ်ႈၶႃး ၸၢင်ႉငႃးပေႉတုမ်မႆႉ” ၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉ ပဵၼ်ၼူၵ်ႉၸွၵ်ႇပေႉ မဵတ်ႉငႃး ၵူၺ်းၵေႃႈ တိုၼ်းပေႉၸႂ် ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။
မိူဝ်ႈပီ 2019 ၼႆႉ မီးသုၼ်ႇတိုဝ်ႉတၢင်းလီ လႄႈ လႆႈမႃးၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸွမ်းၸုမ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈၶိုၼ်း ဢၼ်ပၵ်းလုမ်း တီႈဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး လႆႈဝႃႈပွၵ်ႈမႃးယူႇမိူင်းတႆး ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်မုင်ႈမွင်းဝႆႉ။ ဢၼ်ႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၾၢႆႇၶူၼ်ႉၶႂႃႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ၸုမ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ပေႃးတေပဵၼ်သုၼ်ၵႅၼ်ၵၢင် ၶေႃႈမုလ်း ႁႂ်ႈပေႃးမီးၶေႃႈမုလ်း ၵပ်းၵၢႆႇမိူင်းတႆး ၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တႅမ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်း တႃႇၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇမႅၵ်ႉၵႃႊၸိၼ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၽူးမိူင်း
ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ
